Tajuk : 1.5 Institusi khalifah

1.5.1 Pemilihan khalifah

1.5.2 Sumbangan khalifah/tokoh

Masa/Kawasan Kajian : Khalifah al-Rasyidin, Khalifah Umayyah dan Khalifah Abbasiyah

Hasil Pembelajaran : a) menghuraikan konsep dan ciri-ciri khalifah

b) Membincangkan kaedah pemilihan khalifah

c) Menilai sumbangan khalifah/tokoh

(i) Khalifah Abu Bakar

(ii) Khalifah Umar al-Khattab

(iii) Khalifah Umar Abdul Aziz

(iv) Khalifah Harun al-Rasyid

a) Pemilihan Khalifah

Pengenalan

Institusi khalifah adalah amat penting dalam sejarah pemerintahan umat Islam. Ini kerana institusi khalifah adalah lambang pembinaan sebuah negara Islam sebenar yang berpandukan kepada al-Quran dan sunnah. Selain itu, institusi khalifah juga merupakan model pemerintahan terbaik sebagai panduan untuk seseorang pemimpin atau pemerintah bagi membentuk sebuah negara yang bertamadun. Sejarah institusi khalifah adalah bermula selepas wafatnya Rasullullah SAW iaitu apabila Abu Bakar dilantik menjadi khalifah yang pertama pada tahun 632M/10H dan diikuti dengan Umar al-Khattab, Uthman al-Affan dan Ali bin Abu Talib dengan gelaran khalifah al-Rasyidin kerana menjalankan pemerintahan seperti yang diamalkan oleh Rasulullah SAW. Di bawah kepemimpinan Khalifah Umar bin Abd Aziz (Bani Umayyah) dan Khalifah Harun al-Rasyid (Bani Abbasiyah), pemerintahan kerajaan Islam telah mencapai puncak kegemilangan sebelum mengalami zaman kejatuhan selepas pemerintahan kerajaan Uthmaniyah.

1. Konsep dan Ciri-Ciri Khalifah

Konsep Khalifah

Perkataan khalifah berasal daripada perkataan Arab yang bererti pengganti Rasulullah SAW. Manakala kata jamaknya ialah khilafah yang bermaksud institusi atau jawatan. Konsep khalifah merujuk kepada jawatan sebagai ketua negara Islam bagi menggantikan kepemimpinan Rasulullah selepas kewafatan baginda pada tahun 632M. Semua mazhab dalam Islam mewajibkan institusi khalifah sebagai institusi tunggal pemerintahan Islam bagi meneruskan legasi pimpinan Rasulullah kecuali mazhab Khawarij dan muktazilah serta cabang-cabangnya. Syarat-syarat menjadi khalifah sepertimana yang dituntut dalam Islam ialah mestilah seorang lelaki, beragama Islam, mempunyai istiqamah dalam akidah dan mengeluarkan pendapat, tidak cacat anggota tubuh badan, mempunyai ilmu yang tinggi sama ada dalam bidang agama mahupun siasah. Proses pelantikan khalifah mesti melalui majlis syura dan ba’ah.

Menurut Afzalur Rahman dalam bukunya, Ensiklopedia Sirah, perkataan khalifah terdiri daripada tiga maksud yang berbeza. Pertama, ia merujuk kepada tanggungjawab terhadap kuasa yang dikurniakan oleh Allah s.w.t. Dalam hal ini seluruh keturunan nabi Adam a.s. merupakan khalifah di muka bumi. Kedua, ia merujuk kepada orang yang mengetuai kerajaan Allah s.w.t. dan menggunakan segala kuasa khalifah di bawah syariat yang diturunkan oleh Allah s.w.t. melalui RasulNya. Dalam hubungan ini hanya orang yang benar-benar beriman yang dapat dipanggil sebagai khalifah Allah di bumi ini. Ketiga, makna khalifah merujuk kepada penggantian seseorang atau umat yang mempunyai kuasa oleh seseorang atau umat lain.

Dua makna yang pertama berasal daripada perkataan khalifah yang bererti wakil, manakala yang ketiga adalah digunakan dalam erti kata mengambil alih atau mewarisi daripada seseorang atau satu-satu umat. Tegasnya, pengertian khalifah yang dinyatakan di dalam ayat yang telah dicatatkan di atas merujuk kepada kekuasaan kerajaan yang ikhlas dan benar-benar percaya kepada kerajaan Allah s.w.t. serta mengendalikan urusan Negara selaras dengan syariat yang ditentukan oleh Allah s.w.t. Orang yang memahami istilah khalifah yang dinyatakan dengan maksud kekuasaan semata mata mungkin akan membuat kesimpulan yang salah tentang institusi khalifah. Prinsip khalifah seperti yang dijelaskan ini sebenarnya telah dijelaskan oleh Allah s.w.t. di dalam al-Quran yang bermaksud; ‘Allah s.w.t. menjanjikan orang yang beriman dan beramal salih daripada kalangan kamu (wahai umat Nabi Muhammad) bahawa Ia akan menjadikan mereka khalifah-khalifah yang memegang kuasa pemerintahan di bumi, sebagaimana Ia telah menjadikan orang yang sebelum mereka khalifah-khalifah yang berkuasa……….’ (al-Quran. Al-Nur. 24 :55)

Ayat di atas menjelaskan tentang tiga asas utama khalifah dalam Islam;

a. Negara Islam diketuai oleh orang yang bergelar Khalifah.

b. Gelaran khalifah diberi kepada seluruh masyarakat Islam bukan kepada mana-mana individu, kumpulan atau keluarga.

c. Prinsip khalifah hanyalah untuk orang yang beriman kepada Allah s.w.t. dan mengerjakan amalan kebajikan. Dalam perkataan yang lain orang yang benar-benar baik dan bertakwa. Golongan ini benar-benar bebas daripada tuhan-tuhan yang lain serta mengabdikan diri kepada Allah s.w.t. dengan penuh keikhlasan dan mengakuiNya sebagai Tuan, Raja dan Pemilik kerajaan. Orang seperti ini adalah khalifah yang sebenarnya seperti yang dijanjikan di muka bumi ini dan bukannya orang yang mengabdikan dirinya dibibir mulut sahaja sedangkan amalan kebajikannya kosong. Orang yang seperti ini tidak layak menjadi khalifah dan janji Allah s.w.t. itu tidak sesuai untuknya.

Ciri-Ciri Khalifah

Konsep khalifah menurut Islam adalah berasaskan kepada tiga prinsip yang utama iaitu Tauhid (Keesaan Allah), Risalah (Kenabian) dan Khalifah (wakil atau pengganti). Ia mengakui realiti alam yang kekal iaitu ia dicipta, dipelihara dan ditadbirkan oleh Allah s.w.t. Yang Satu, Yang merupakan Pencipta, Pengawal serta Raja kepada seluruh makhluk. Pada masa yang sama hukum-hukum dan kehendakNya disampaikan melalui Rasul-rasulNya di dalam bentuk Kitab yang menerangkan hukum dengan interpretasi serta contoh-contoh yang disampaikan oleh Rasul-rasul melalui contoh-contoh mereka daripada segi kata-kata dan perbuatan, yang akhirnya membentuk satu model sistem kerja. Khalifah bererti wakil manusia bertindak sebagai seorang wakil Allah di dunia dan menjalankan perintah Allah melalui kuasa yang diamanahkan oleh Allah kepadanya dalam batas-batas yang ditentukan olehNya.

Khalifah menggambarkan empat syarat penting sebagai fungsi wakil. Pertama, kuasa yang sebenarnya berada di tangan Allah; kedua, manusia hanyalah semata-mata pentadbir hukumNya; ketiga, pentadbiran hukum-hukumNya mestilah selaras dengan batas-batas yang telah ditetapkaNya; keempat, dalam mentadbir hukumNya manusia akan melaksanakan kehendakNya dan memenuhi tujuanNya. Oleh itu perlantikan manusia sebagai khalifah yang diwujudkan dalam kerajaan Allah adalah untuk memenuhi tujuan dan objektifNya di dalam batas-batas yang telah ditentukanNya. Menurut Abul A’la Maududi, seluruh manusia diberi kuasa sebagai khalifah, bukan hanya satu kelas atau kumpulan manusia yang tertentu sahaja. Sesiapa sahaja yang bersediauntuk menerima syarat-syarat khalifah , akan memikul tanggungjawab khalifah untuk seluruh masyarakat. Ini merupakan titik permulaan demokrasi Islam yang setiap ahlinya menikmati hak-hak dan kuasa sebagai khalifah Allah s.w.t. Pada masa yang sama semua rakyat akan menikmati hak ini secara saksama, tanpa sebarang perbezaan. Agensi yang bertanggungjawab untuk menyelesaikan urusan-urusan Negara akan dibentuk melalui persetujuan rakyat.

Berdasarkan kepada fakta inilah bolehlah disimpulkan bahawa kuasa seorang khalifah akan menjadi kuasa yang diamanahkan kepada orang yang memegang sesuatu tampuk pemerintahan atau kekuasaan. Berdasarkan perbincangan di atas jelaslah menggambarkan bahawa seorang khalifah itu mestilah seorang yang memiliki perwatakan dan personaliti yang sangat tinggi dan menarik. Contoh yang paling agung bagi menggambarkan seorang khalifah yang tiada tolok bandingnya ialah Junjungan besar Nabi Muhammad s.a.w. Baginda adalah merupakan seorang negarawan yang sempurna samada sebagai seorang pemimpin masyarakat, pemimpin angkatan tentera, pemimpin politik, pendidik (guru), perancang ekonomi, ketua rumahtangga mahupun sebagai seorang sahabat. Tuntasnya seseorang khalifah dalam Islam harus mempunyai kelayakan berikut :

a) Beragama Islam

b) Lelaki yang mukallaf dan merdeka

c) Bersifat adil

d) Berilu pengetahuan tang tinggi dalam agama Islam (warak)

e) Sempurna pancaindera/ sihat tubuh badan

f) Luas pengalaman dan bijak dalam pentadbiran politik (siasah) dan negara

g) Berani dan berwibawa di dalam mempertahankan taraf ummah dan agama Islam (fisabilillah)

Peranan Khalifah

Imamah atau menjalankan tugas pemerintahan mengikut al-Quran dan al-Hadis untuk menjaga kepentingan agama dan masyarakat Islam. Mengikut Ibn Khaldun. tugas seorang khalifah ialah menegakkan agama dan mentadbir dunia dengan berpandukan kepada al-Quran dan al-Sunnah bagi membawa kebahagiaan hidup di dunia dan akhirat.
Melaksanakan undang-undang mengikut hukum-hukum yang terdapat di dalam al-Quran dan Sunnah Rasulullah SAW seperti hudud, qisas dan takzir secara adil dan saksama.
Menjalankan kegiatan ekonomi yang selaras dengan syariat Islam tanpa berlaku penindasan dan kezaliman. Punca ekonomi Islam seperti zakat, baitul mal dan harta wakaf diuruskan tanpa penyelewengan dan terkawal berdasarkan ajaran Islam. Contohnya, Khalifah Umar al-Khattab telahmengemas kini sistem baitul mal seperti memperkenalkan buku kira-kira, melantik pegawai khas, membina bangunan baitul mal yang khususnya dan sebagainya untuk memajukan ekonomi umat Islam.
Memastikan keselamatan negara dan rakyat terjamin daripada ancaman musuh-musuh Islam. Contohnya Khalifah Umar al-Khattab telah menyusun semula tentera Islam bagi menjaga keselamatan kota Madinah dengan membina kem-kem tentera di sempadan Rom dan Farsi serta membina bandar tentera di kawasan yang dirampas daripada pihak musuh
Bertanggungjawab menyediakan kemudahan-kemudahan awam dan infrastruktur kepada raktyat. Contohnya, Khalifah Umar telah membina jalan raya bagi menghubungkan bandar-bandar utama, menyediakan perigi dan rumah tumpangan untuk kemudahan pengembara dan pedagang, membina penjara yang selesa dan membina empangan bagi kemudahan bekalan air.
Menjaga kesucian akidah Islam daripada digugat oleh pengaruh-pengaruh asing seperti murtad,nabi palsu, ajaran sesat dan sebagainya. Contohnya Khalifah Abu Bakar telah menjalankan gerakan al-Riddah demi mengembangkan syiar Islam

2. Kaedah Pemilihan Khalifah (Secara syura)

Secara umumnya pemilihan khalifah dalam Islam adalah dilaksanakan secara syura. Kaedah pemilihan khalifah dalam Islam dapat dibahagikan kepada empat. Kaedah yang pertama adalah berdasarkan cara perundingan dan persetujuan semua pihak seperti yang berlaku dalam pemilihan Abu Bakar al-Siddiq sebagai khalifah yang pertama pada 632 M. Dalam peristiwa di Saqifah Bani Saidah, golongan Ansar daripada Bani Saidah, hampir melantik Saad bin Ubaidah sebagai khalifah menggantikan Nabi Muhammad SAW tanpa kehadiran pemimpin-pemimpin daripada golongan Muhajirin. Namun pelantikan tidak dapat dijalankan kerana mendapat bantahan daripada suku Aus. Apabila Abu Bakar dan Umar menyertai mesyuarat tersebut, Abu Bakar telah menyeru agar khalifah mestilah daripada kalangan golongan Muhajirin. Kemudian apabila keadaan menjadi semakin genting, Umar telah membai’ah Abu Bakar dan kemudian diikuti oleh para sahabat yang lain. Abu Bakar telah dipilih kerana sumbangan besarnya terhadap perkembangan dakwah Islam sejak daripada era Nabi Muhammad SAW.

Kaedah kedua adalah dengan cadangan satu nama sahaja atau wasiat daripada khalifah terdahulu seperti perlantikan Umar al-Khattab pada 634 M. Sebelum Khalifah Abu Bakar menghembuskan nafasnya yang terakhir, beliau telah mencalonkan Umar sebagai penggantinya. Sebelum itu, beliau telah berbincang dengan para sahabat seperti Abdul Rahman bin Auf dan Uthman bin Affan serta golongan Ansar termasuk Usayd bin Hudayr. Pencalonan Umar adalah disebabkan kebijaksanaan, kebolehan dan kualiti kepemimpinan tinggi yang dimiliki oleh Umar al-Khattab dan bukannya disebabkan hubungan peribadi dengan khalifah terdahulu.

Kaedah ketiga adalah melalui pemilihan daripada beberapa orang calon. Ini berlaku semasa perlantikan Saidina Uthman bin Affan. Sebelum meninggal dunia, Khalifah Umar al-Khattab telah mengusulkan enam nama untuk dicadangkan sebagai khalifah iaitu Uthman bin Affan, Ali bin Abu Talib, Saad bin Abi Waqqas, Zubayr bin Awwam, Abdul Rahman bin Auf dan Talhah bin Ubaidillah. Tindakan ini adalah untuk mengelakkan perebutan kuasa dalam kalangan umat Islam. Justeru selepas khalifah Umar dimakamkan, mereka berkumpul dan bermesyuarat di rumah al-Miswar bin Makhramah untuk memilih pengganti khalifah. Dalam perjumpaan tersebut, tiga orang calon (Saad bin Abi Waqqas, Zubayr bin Awwam, Abdul Rahman bin Auf) telah menarik diri manakala Talhah bin Ubaidillah tidak hadir. Maka tinggallah dua nama iaitu Uthman dan Ali untuk dilantik. Sehubungan dengan itu, Abd Rahman bin Auf telah diamanahkan untuk mengendalikan pemilihan. Dalam proses tersebut, Uthman bin Affan telah dipilih berdasarkan kesediaan, ketegasan dan kesungguhan Uthman untuk melaksanakan pentadbiran dua orang khalifah yang terdahulu.

Kaedah keempat ialah melalui pencalonan satu nama dan desakan daripada sekumpulan masyarakat yang mahukan seorang calon dilantik sebagai khalifah, yang mana dalam kaedah ini Ali bin Abu Talib telah dilantik bagi memikul amanah sebagai khalifah al-Rasyidin yang terakhir pada 23 Jun 656 M. Nama Ali telah dicalonkan oleh masyarakat Islam Madinah, termasuk golongan Ansar dan pemberontak Kufah. Ali dalam keadaan serba salah terpaksa menerimanya atas dua sebab iaitu untuk memenuhi jawatan khalifah yang kosong selepas kematian Khalifah Uthman, kedua, kerana adanya sokongan yang kuat daripada penduduk Madinah.

Kesemua kaedah yang disebutkan ini melalui proses syura atau musyawarah di kalangan umat Islam dan diperkukuh dengan upacara angkat sumpah atau lafaz taat setia atau baiah semasa calon itu dilantik sebagai khalifah. Proses syura dan baiah ini dapat menjamin pelantikan bakal pentadbir yang tepat, berkelayakan dan hemah tinggi. Dengan itu pentadbiran kerajaan atau negara menjadi lebih lancar. Setiap pemerintah yang dipilih pulahendaklah berusaha untuk menjadi pemimpin yang cemerlang dan berkemampuan untuk membawa kebahiaan umat Islam di dunia dan di akhirat.Syura bermaksud sebagai pemuafakatan atau konsensus. Di negara kita para pemimpin kita memang telah sentiasa mengamalkan prinsip ini malah prinsip ini telah diamalkan semenjak pemimpin kita menuntut kemerdekaan daripada British hinggalah kepada masa kini. Warak bermaksud seseorang yang taat dan patuh kepada hukum Allah dan menjauhi segala larangan-Nya. Musyawarah atau syura ialah permesyuaratan atau perundingan untuk mengambil keputusan tentang sesuatu perkara. Baiah bermaksud perakuan sumpah taat setia yang diberikan kepada seseorang yang diberikan kepada kepada seseorang yang telah dilantik sebagai pemimpin. Terdapat juga baiah yang disertai dengan nama Allh sebagai sokongan.

b. Sumbangan Khalifah

1. Khalifah Abu Bakar al-Siddiq (632-634 M)

Pengenalan

Nama sebenar ialah Abu Bakar al-Siddiq ialah Abdullah bin Uthman, berasal dari bangsa Ouraisy Bani Taim. Beliau merupakan seorang yang terkenal dengan sifat pemurah jujur dan baik hati. Mempunyai hubungan yang akrab dengan Rasulullah SAW dan dilantik menjadi khalifah antara tahun 632-634M. Beliau merupakan pengasas kerajaan khalifah al-Rasyidin yang meneruskan pemerintahan diasaskan Rasulullah SAW berdasarkan al-Quran dan al-Hadis. Khalifah Abu Bakar As-Siddiq memerintah selama dua tahun iaitu dari 11 hingga 13 Hijrah atau 632 hingga 634M.

Sumbangan Khalifah Abu Bakar

a) Langkah pertama yang dijalankan oleh Khalifah Abu Bakar selepas diangkat menjadi khalifah ialah mengerah dan meneruskan perjalanan tentera yang dipimpin oleh Usamah bin Zaid. Pasukan Usamah ialah pasukan yang telah disiapkan Rasulullah untuk menggempur barisan tentera Rum di sempadan Syam. Walaupun terdapat tentangan daripada para sahabat, namun angkatan ini tetap diteruskan kerana ia diasaskan oleh Rasulullah. Setelah berperang selama 40 hari, tentera Islam memperoleh kejayaan dan kemenangan ini menyedarkan pihak musuh bahawa tentera Islam adalah kuat dan tidak mudah dikalahkan. Tentera di bawah pimpinan Usamah ini juga telah ditugaskan untuk menjaga kota Madinah daripada ancaman musuh

b) Memerangi golongan al-Riddah.

Golongan al-Riddah terdiri daripada :

i. Golongan Nabi-nabi Palsu :

Tulaihah al-Khuwailid ( Bani Asad di Najed / Tengah Arab )

Ajarannya :

Menghapuskan amalan sujud dalam setiap sembahyang. Menurutnya wajah yang dicipta Tuhan bukanlah untuk dihina sebanyak lima kali.
menghapuskan amalan zakat.
Beliau pergi ke Madinah bersemuka dengan Khalifah Abu Bakar menuntut supaya mengakui kenabiannya, tetapi gagal.

Al-Aswad al- Ansi ( dari Yaman )

Nama sebenarnya Ailat b. Ka’ab b. Auff al- Ansi ( dari Bani Mazhaj )
Digelar ‘aswad’ kerana kulitnya gelap dan gemar memakai purdah.
Berkebolehan dalam ilmu hitam dan sihir. Mempunyai pengikut seramai 700 orang-berjaya menguasai kota San’a daripada pemerintahan Islam

Ajarannya :

Membebaskan pengikutnya dari kewajipan sembahyang dan zakat.
Menghalalkan penzinaan. ( ajarannya cepat popular )

Sajjah bt. al-Harith b. Suwaid b. Aqfan ( Bani Tamim di Yamamah )

Ajarannya :

Mengakui sebagai nabi wanita.

Musailamah al- Khazzab ( Bani Hanipah di Yamamah )

Mula aktif sejak zaman Nabi Muhammad s.a.w.
Mempunyai kekuatan tentera seramai 40,000 orang.
Semakin kuat setelah bergabung dengan pengikut-pengikut Sajjah al- Harith.

ii. Golongan murtad :

Golongan yang terus keluar daripada Islam.
Banyak terdapat di Bahrain, Oman, Hadramaut, Mahrah, dan Yaman.
Mereka menyokong nabi palsu untuk menentang kerajaan Islam

iii. Golongan yang enggan membayar zakat :

Muncul di Yaman, Yamamah, dan Oman.
Dipelopori oleh Malek bin Nuwairah.
Juga menyokong nabi palsu yang bernama Sajjah al- Harith. Termasuk kaum Absy dan kaum Zubayn di luar kota Madinah yang mengaku patuh keepada Islam tetapi enggan membayar zakat.

Sebab-sebab berlakunya Gerakan Al-Riddah :

a. Keimanan yang Lemah :

Penyebaran Islam secara meluas berlaku pada 6 H dan ketika penaklukan Makkah pada 8 H. Nabi Muhammad pula wafat pada 10 H . Kebanyyakan masyarakat Arab yang baru memeluk Islam masih lagi belum memahami ajaran Islam secara mendalam terutama yang tinggal jauh dari Hijaz. Mereka ini mudah keluar daripada Islam. Ada yang masih menanggap ajaran Islam mengongkong mereka daripada keseronokkan kehidupan jahilliyah. Kewafatan Nabi memberi kesempatan mereka terus keluar daripasa Islam secara terang-terangan.

b. Kepentingan Tertentu :

Golongan ini memeluk Islam kerana inginkan harta-harta rampasan, sanjungan dan kedudukan serta ingin menghindarkan diri dari serangan tentera Islam.

c. Semangat Assabiah :

Masih mempunyai semangat assabiah yang mendalam terhadap kabilah masing-masing.Walaupun telah diperangi oleh Nabi tetapi mereka kembali ke amalan assabiah yanh menjadi tradisi hidup selepas Nabi wafat.

d. Golongan Nasrani dan Yahudi.

Golongan ini merupakan punca yang menyebabkan berlaku kejadian murtad di kalangan umat Islam. Kedua-duanya sentiasa menjalankan propaganda dan dakyah untuk menyesatkan umat Islam daripada ajaran sebenar.

e. Keinginan Menjadi Nabi.

Terdapat juga orang Arab yang ingin menjadi nabi daripada kaum mereka sendiri dan tidak mahu mengikut nabi orang Quraisy. Nabi-nabi palsu muncul kerana golongan ini ingin menjadi nabi kerana terpengaruh dengan kejayaan Nabi Muhammad S.A.W seperti menguasai masyarakat Arab, mempunyai ramai pengikut yang berjuang bermatian-matian untuknya dan berjaya menyatupadukan Arab dari pelbagai suku. Sokongan kepada nabi-nabi palsu disebabkan permusuhan mereka terhadap kaum Quraisy yang terkenal sebagai kabilah yang mulia di Tanah Arab.

f. Salah mentafsir ayat al-Quran tentang zakat.

Golongan ini mengaku masih menganut Islam tetapi tidak mahu membayar zakat kerana menyalah tafsirkan ayat al-Quran ( Surah at-Taubah ayat 103 ) Menurut golongan ini tujuan utama membayar zakat untuk membersihkan dan menghapuskan kesalahan yang pernah mereka lakukan. Apabila nabi wafat mereka beranggapan tugas membayar zakat telah berakhir kerana hanya Nabi Muhammad sahaja yang layak melaksanakan proses membersihkan kesalahan dosa mereka. Pada mereka semasa Abu Bakar ia bukanlah nabi dan tidak layak memingkul tugas tersebut. Golongan ini tidak ikhlas dalam usaha membayar zakat kerana menggangap zakat sebagai suatu ufti yang dikutip oleh Nabi Muhammad semasa hayatnya.Selepas Nabi wafat, mereka tidak perlu membayar zakat.

Langkah Abu Bakar Al-Siddiq Mengatasi Gerakan Ar- Riddah :

Mengadakan mesyuarat dalam Majlis Syura.
Para sahabat kurang setuju dengan keputusan memerangi golongan ar-riddah menurut mereka golongan ini harus diberi peluang untuk pulang ke pangkal jalan kerana masih ada yang bersembahyang walaupun enggan membayar zakat.
Khalifah Abu Bakar tetap berkeras memerangi seluruh golongan ar-riddah walau pun secara bersendirian.
Pasukan-pasukan tentera dihantar ke Ghassan – Pemimpin Usama bin Zaid, berjaya menumpaskan golongan ini.
Membentuk 11 pasukan tentera diketuai oleh panglima-panglima Islam antaranya Khalid bin Walid menumpaskan Tulaihah al-Khuwalid, Ikrimah bin Abu Jahal menumpaskan Musailamah al Khazzab, Amru al-As menumpaskan suku Qudha’ah dan suku Wadi’ah, Al-Muhajir bin Abi Umaiyyah menumpaskan Aswad al-Ansi di Yaman.
Setiap pasukan tentera ini dibekalkan ‘ alMansyurat’ ( Pengumuman kepada ketua-ketua golongan ar-riddah supaya mereka pulang ke pangkal jalan, sekiranya mereka enggan barulah mereka diperangi.)
Setiap pasukan tenteranya – Abu Bakar menyerahkan ‘al-Adhu’ ( Surat janji ) kepada panglima sebagai amanat dalam displin ketenteraan.

c) Mengumpul dan menulis kandungan al-Quran.

Kesan daripada peperangan memerangi golongan al-Riddah, ramai dalam kalangan sahabat yang huffaz al-Quran telah meninggal dunia. Keadaan ini menyebabkan timbulnya kebimbangan dalam kalangan umat Islam kemungkinan akan terhapusnya al-Quran. Selain itu mereka juga bimbang berlakunya penyelewengan terhadap kandungan al-Quran. Disebabkan keadaan tersebut, Khalifah Abu Bakar telah menubuhkan satu pasukan yang diketuai oleh Zaid bin Thabit untuk mengumpul dan menulis semula kandungan al-Quran sebagaimana yang telah diwahyukan oleh Allah kepada Nabi Muhammad SAW sehingga kewafatan baginda. Naskhah al-Quran yang telah ditulis semula itu kemudiannya disimpan di rumah Khalifah Abu Bakar. Usaha untuk menjilidkan al-Quran ini kemudiannya diteruskan oleh Khalifah Umar al-Khatab dan Khalifah Uthman bin Affan.

d) Khalifah Abu Bakar juga cuba untuk mengelakkan perpecahan dalam kalangan umat Islam apabila menamakan bakal pengganti beliau sebelum meninggal dunia. Ini kerana keadaan umat Islam yang telah kembali bersatu di bawah daulah Islamiyyah perlu dikekalkan di bawah pemerintahan seorang khalifah yang berwibawa dan warak. Justeru selepas mengadakan perundingan dengan beberapa orang sahabat, diantaranya Abdul Rahman bin Auf dan Uthman bin Affan, beliau telah menamakan Umar al-Khattab sebagai pengganti beliau. Cadangan beliau tidak mendapat tentangan daripada para sahabat dan baginda telah mengarahkan agar keputusan tersebut dicatatkan oleh Uthman bin Affan dan menjadi wasiat apabila baginda meninggal dunia kelak.

Kesimpulannya, Saidina Abu Bakar As-Siddiq boleh diumpamakan sebagai seorang yang amat penting dalam hidup Nabi Muhammad SAW. Abu Bakar juga dikatakan amanah dan setia terhadap Nabi Muhammad SAW. Abu Bakar As-Siddiq merupakan seorang yang sanggup berjihad dan mengorbankan nyawa serta harta demi memperoleh keredaan Allah. Sepanjang pemerintahan baginda selama dua tahun berjaya memperkukuhkan perpaduan umat Islam dan seterusnya menjadi asas kepada perkembangan masyarakat Islam pada zaman Khulafa al-Rasyidin.

2. Khalifah Umar al-Khattab (634-644 M)

Pengenalan

• Khalifah Umar bin Al-Khattab merupakan khalifah Islam yang kedua selepas Khalifah Abu Bakar ra. Perlantikannya merupakan wasiat daripada Khalifah Abu Bakar. Di lahirkan pada tahun 583 M daripada Bani Adi iaitu salah satu bani dalam kabilah Quraisy yang dipandang mulia, megah, dan berkedudukan tinggi.

• Ketika Khalifah Abu Bakar sedang sakit dan merasa ajalnya akan tiba, beliau memanggil sahabat dan meninjau fikiran mereka untuk mencari tokoh Islam bagi dilantik menggantikan pentadbiran khalifah. Abu Bakar mencadangkan nama Umar untuk dicalonkan memegang jawatan itu. Cadangan tersebut mendapat persetujuan dari kalangan sahabat dan orang-orang ramai. Umar dilantik memegang jawatan sebagai khalifah kedua menggantikan Abu Bakar pada hari Selasa, 22 Jamadilakhir tahun 13 Hijrah, bersamaan dengan 23 Ogos 634 Masihi.

• Seorang yang bersifat berani dan tidak gentar dalam menegakkan kebenaran agama Islam juga seorang yang tegas dan adil. Ditakuti oleh orang ramai kerana keberaniannya taat pada ajaran Allah SWT. Seorang yang berpandangan jauh, berfikiran terbuka dan sedia untuk menerima pendapat orang lain

a) Sumbangan Khalifah Umar dalam aspek politik

i. Membentuk Majlis Syura

• Majlis perundangan negara tertinggi yang menentukan polisi negara yang berkaitan dengan pemerintahan dan hubungan luar . Berperanan untuk membincangkan masalah politik, sosial dan keselamatan. Terbahagi kepada Majlis Syura Tertinggi dan Majlis Syura Am.

• Beliau telah membentuk Majlis Syura yang merupakan lembaga atau majlis perunding yang tertinggi. Ianya terbahagi kepada dua iaitu Majlis Syura Tertinggi dan majlis Syura Am. Anggota Majlis Syura Tertinggi ialah terdiri daripada Uthman b. Affan, Ali b. Abi Talib, Zaid b. Tsabit, Abdul Rahman b. Auf, Saad b. Abi Waqas dan Muaz b. Jabal. Semua pekara yang melibatkan masalah politik, keselamatan dan sosial negara akan dibincangkan bersama-sama dalam majlis tersebut. Majlis Syura ini juga bertanggungjawab menentukan polisi negara dalam soal pemerintahan dalaman dan hubungan luar.

• Melalui amalan sistem syura, Khalifah Umar dapat mengetahui apa-apa permasalahan yang berlaku kepada dalam semua segi. Beliau juga membuka peluang dan kebebasan yang seluas-luasnya kepada semua orang untuk mengemukakan fikiran dan pendapat mereka demi kebaikan dan keadilan Islam, Sehingga beliau menggangap semua manusia yang tidak mahu memberikan pendapat adalah manusia yang tidak berfaedah.

ii. Pentadbiran wilayah

• Membahagikan wilayah Islam kepada beberapa bahagian yang diketuai oleh Gabenor

• Pegawai yang dilantik akan diperiksa harta dan keperibadian untuk mengelakkan salah guna kuasa. Setiap tahun setiap pegawai akan datang ke Makkah untuk mengemukakan laporan

• Khalifah Umar al-Khattab berjaya menyusun pentadbiran yang berkesan dan teratur. Beliau pengasas sistem politik Islam, pelaksana undang-undang syariah dalam negara dan berjaya membentuk sebuah negara Islam yang baru. Di bidang keselamatan dalam negeri, beliau menubuhkan pasukan polis. Bagi mengukuhkan sistem pertahanan, beliau membina penempatan tentera serta pelabuhan bagi pembinaan kapal laut. Pahlawan yang berjaya menundukkan Parsi dan Rom ini turut mengasaskan bandar-bandar baru bagi mengembangkan kebudayaan Islam.

iii. Pentadbiran tanah

• Tanah yang dikuasai tentera Islam dibahagikan kepada dua jenis iaitu tanah dhimmah (bertuan) dan tanah sawafi (tidak bertuan)

• Perluasan kuasa Islam menuntut kepada Khalifah Umar untuk melakukan pembaharuan terhadap sistem tanah. Di Mesir, Syria, dan Iraq misalnya, segala tanah-tanah awam adalah menjadi milik kerajaan tempatan dan segala hasil dari tanah tersebut akan digunakan untuk membiayai kemudahan-kemudahan awam negara itu juga. Khalifah Umar menetapkan tanah-tanah yang dimiliki oleh penduduknya tidak akan dirampas tetapi ianya akan dikenakan cukai.

• Tentera atau umat Islam dari negara lain tidak dibenarkan mengambil tanah dari negara jajahan kecuali melalui pembelian. Ini berbeza dengan amalan-amalan sebelumnya dimana tanah-tanah akan dibahagikan kepada tentera yang menyertai peperangan.

iv. Mengasaskan al-Diwan

• Buku catatan untuk mendaftar nama tentera, ahli keluarga serta jumlah sara hidup masing-masing

• Bayaran sara hidup akan dibayar berdasarkan jasa seseorang terhadap Islam terutamanya dalam proses perluasan wilayah

v. Perluasan wilayah

• Penaklukan merupakan antara polisi negara

• Antara wilayah yang dikuasai ialah Syam, Mesir dan Afrika Utara

• Perkembangan Islam yang semakin luas dengan pembukaan negara-negara Islam yang baru telah memerlukan kepada pentadbir bagi menguruskan sesebuah negara. Dengan perluasan kuasa ini, Khalifah Umar telah membahagikan kerajaan Islam yang semakin luas kepada beberapa wilayah demi menjaga kelicinan pentadbiran Islam. Umar meletakkan beberapa orang pegawai untuk menjalankan pentadbiran. Mereka yang dilantik hendaklah datang ke Mekah pada tiap-tiap tahun selepas menunaikan haji untuk membuat laporan. Khalifah Umar dikatakan berkebolehan dalam memilih pegawai-pegawai yang cekap bagi melicinkan pentadbiran, sebagai contohnya Muawiyah b. Abu Sufian, Amru b. al-Ash, Mughirah b. Syu’bah dan Zaid b. Sumyah. Sebelum seorang Gabenor itu dilantik, mereka haruslah mengisytiharkan harta mereka bagi mengelakkan dari menerima rasuah. Inilah syarat yang dikenakan oleh Khalifah Umar Al-Khattab bagi menjamin keadilan dan kesucian Islam.

b. Sumbangan Khalifah Umar dalam aspek ekonomi

vi. Penubuhan Baitulmal

• Badan yang menguruskan harta kerajaan

• Penyediaan buku kira-kira untuk mengetahui pengaliran keluar masuk wang negara

• Sumber-sumber kewangan negara ialah zakat, ghanimah, jizyah, kharaj dan usyur

vii. Memajukan pertanian dan sistem pencukaian

• Meningkatkan hasil pertanian dengan membina terusan. Contohnya empangan Abu Musa dan Terusan Amir al-Mukminin di Mesir

• Mengubah sistem pungutan cukai yang berdasarkan kesuburan tanah dan jenis tanaman.

• Peraturan yang tidak adil dan membebankan petani dimansuhkan

• Banyak pembaharuan yang dilakukan oleh Umar bagi mengagihkan pendapatan kepada rakyat dan juga negara mengikut kehendak Islam. Kadar dan sistem cukai telah diubah. Cukai yang dikenakan mengikut jenis tanaman yang ditanam. Syarat-syarat yang menyusahkan rakyat dan tidak adil akan dihapuskan. Beliau juga sering bertanyakan kepada golongan-golongan Dzimmi (orang bukan Islam) untuk mengetahui samada cukai yang dikenakan membebankan mereka. Inilah langkah yang dilakukan oleh Umar sebelum pekara ini diperbaharui. Kesemua ini menyebabkan pungutan cukai menjadi cekap dan perbendaharan negara bertambah.

• Beliau juga turut memajukan sistem pertanian dengan membuka tanah-tanah baru dan juga mengadakan projek pengairan, yang mana ianya telah dilaksanakan di Mesir dan Iraq bagi menambahkan lagi hasil pertanian.

• Khalifah Umar telah mengadakan cukai tanah dan juga jizyah kepada golongan ini. Cukai ini adalah berpatutan kerana rendah kadarnya dan tidak menyusahkan mereka. Pernah suatu kali khalifah Umar memanggil 10 orang Dzimmi dari Kufah dan 10 orang Dzimmi dari Basyrah supaya mereka bersumpah, bahawa cukai yang dikenakan keatas mereka tidak membebankan. Taraf dan hak awam di berikan sama rata seperti apa yang dinikmati oleh orang Islam. Golongan Dzimmi yang masih menentang Islam akan dibuang atau dihalau keluar negara. Harta mereka tidak akan dirampas, malah harta mereka yang tidak dapat dipindahkan seperti ladang akan dibayar ganti rugi oleh kerajaan Islam.

• Khalifah Umar telah mewujudkan terusan bagi memajukan sistem pertanian yang mana terusan tersebut seperti Terusan Amirul Mukminin yang menghubungkan Sungai Nil dengan Laut Merah sepanjang 69 batu dari bandar Fustat. Di Iraq pula beliau telah membina Empangan Abu Musa yang menyambungkan Sungai Dujlah (Tigres) dengan bandar Basrah. Tanah juga telah dikajiselidik bagi menempatkan tanaman-tanaman yang bermutu. Rakyat juga digalakan untuk membuka tanah-tanah baru bagi memperbanyakkan hasil pertanian. Tanah yang tidak dikerjakan akan ditarik balik sekiranya tidak terdapat hasil pertanian di dalamnya. Begitu juga beliau juga telah mengadakan sistem cukai bagi menambahkan pendapatan negara.

c. Sumbangan dalam aspek sosial

viii. Memperkembangkan pelajaran al-Quran

• Menyedia dan menghantar guru-guru al-Quran dengan ganjaran gaji yang lumayan

• Al-Quran diajar sebagai mata pelajaran di masjid-masjid

• Golongan yang menghafaz al-Quran akan diberi ganjaran

• Pelbagai langkah telah dilakukan oleh Khalifah Umar untuk mengembangkan pelajaran al-Quran. Beliau menyediakan guru-guru bagi mengajar pelbagai ilmu berhubung dengan keilmuan dan dihantar ke serata tempat bagi yang memerlukan serta diberi gaji yang lumayan. Sekolah-sekolah ditubuhkan di masjid-masjid bagi diajar pelajaran Islam di seluruh wilayah Islam. Umat Islam diwajibkan menghafal surah-surah tertentu didalam al-Quran bagi menghuraikan prinsip-prinsip utama ajaran Islam seperti surah al-Baqarah, an-Nisa, al-Maidah dan sebagainya. Golongan ini akan diberikan pelbagai ganjaran sebagai satu usaha untuk menggalakkan menghafal kandungan al-Quran.

ix. Meningkatkan taraf dan kedudukan golongan hamba

• Secara amnya kedudukan hamba adalah sama seperti tuannya

• Golongan hamba terdiri daripada mereka yang menentang Islam

• Golongan hamba pada masa itu diberikan hak kepentingan sosial dan taraf yang baik. Hamba tidak lagi dihina dan ditindas, mereka boleh hidup bebas seperti orang-orang biasa, kecualilah bagi orang-orang yang benar menentang Islam dalam peperangan. Umar menetapkan bahawa hamba perempuan yang menjadi ibu tidak boleh dijual sewenang-wenangnya seperti hamba-hamba lain. Begitu juga dengan hamba yang berkeluarga tidak boleh dipisahkan dari keluarga mereka. Taraf golongan hamba disamakan dengan tuannya dalam hal tertentu, pegawai yang tidak menghormati dan menjaga hal kebajikan hamba akan dikenakan tindakan. Sebagai contoh, Umar pernah melucutkan jawatan seorang pegawainya yang tidak menziarahi pekerjanya yang sakit.

x. Mengasaskan takwim hijrah

Beliau menjadikan tarikh hijrah Rasulullah ke Madinah pada 622M sebagai permulaan pengiraan kalendar bagi umat Islam

Kesimpulan
Melalui kajian ini, bolehlah disimpulkan bahawa Umar al-Khattab telah memberi banyak sumbangan dalam pentadbiran sama ada dari segi ekonomi, politik mahupun sosial. Dapat juga kita simpulkan bahawa Saidina Umar al-Khattab merupakan seorang pemimpin yang tegas dan berani dalam sejarah hidupnya. Pengislaman beliau telah membantu umat Islam menjadi lebih kuat dalam memperjuangkan Islam pada ketika itu. Beliau telah menjadi pencinta agung Rasulullah SAW sehingga secara terang-terangan melakukan hijrah dihadapan orang Quraisy tanpa perasaan takut. Ketegasannya dalam melaksanakan hukuman-hukuman mengikut syariat Islam tanpa mengira pangkat mahupun darjat menunjukkan beliau tegas dalam tugasannya sebagai khalifah pada zaman tersebut iaitu Zaman Khulafa’ ar-Rasyiddin. Oleh itu, sifatnya yang adil, tegas dan berani dapatlah kiranya kita contohi agar hidup kita sentiasa mendapat keberkatan daripada Allah SWT.

3. Khalifah Umar Abdul Aziz (683-720 M)

Pengenalan

Khalifah Umar bin Abd Aziz dilantik menjadi khalifah ke-8 dalam pemerintahan Bani Umayyah. Beliau dilahirkan di Madinah pada 683H dalam keluarga yang berada dan hidup dalam kemewahan. Bapanya, Abd Aziz bin Marwan dari keturunan Umayyah pernah dilantik sebagai Gabenor Mesir manakala ibunya adalah daripada keturunan Umar bin al Khattab. Sejak kecil Umar bin Abdul Aziz merupakan seorang yang berakhlak terpuji dan penghafaz al-Quran. Beliau juga mendalami ilmu hadis, syair Arab dan sastera semasa di Madinah. Beliau juga terkenal sebagai seorang yang warak , zuhud dan patuh kepada ajaran Islam dan justeru itu beliau dianggap sebagai khalifah al-Rasyidin ke-5 oleh para sejarawan Islam.
Beliau dilantik sebagai khalifah atas cadangan Raja’ bin Haiwah, seorang ulama yang juga penasihat kepada Khalifah Sulaiman. Sebelum Khalifah Sulaiman meninggal dunia, belaiu telah menyampaikan wasiat melalui Raja’ agar melantik Umar bin Abdul Aziz sebagai penggantinya. Atas kebijaksanaan Raja’, wasiat itu berjaya ditunaikan dalam satu mesyuarat yang melibatkan ahli-ahli keluarga Bani Umayyah. Sehubungan itu, Khalifah Umar bin Abd Aziz secara rasmi dilantik sebagai khalifah pada 717M.
Ciri-ciri kepemimpinan Khalifah Umar bin Abd Aziz :-

a) Dasar pemerintahan adalah berlandaskan al-Quran dan sunnah Rasulullah SAW

b) Seorang yang zuhud dan tidak mengutamakan kemewahan duniawi

c) Mementingkan kesejahteraan rakyat dan penyebaran Islam secara berdakwah

d) Tidak memberi keutamaan kepada ekspedisi ketenteraan

e) Sangat mementingkan keadilan tanpa membezakan orang Arab atau orang bukan Arab

Pembaharuan dan Sumbangan Khalifah Umar bin Abd Aziz dalam Pemerintahan

Politik

i) Sebaik sahaja Umar dilantik menjadi khalifah, beliau terus memecat gabenor-gabenor yang tidak adil dan berlaku kejam terhadap rakyat. Beliau juga bersikap lembut dalam politik dibandingkan dengan khalifah sebelumnya yang menggunakan kekerasan terhadap lawan politik mereka.

ii) Beliau juga melaksanakan dasar penarikan tentera dari medan peperangan serta memberhentikan kegiatan peperangan dan penaklukan yang sebelumnya dilaksanakan oleh khalifah-khalifah terdahulu. Tujuannya adalah untuk mewujudkan keamanan dan tidak menjadikan peperangan sebagai asas dalam pembinaan negara. Bagi Umar, perluasan wilayah tidak semestinya dengan kekuatan tentera, tetapi juga dapat dilaksanakan dengan cara yang berhemah dan bijak. Beliau juga menyampaikan dakwah dengan menulis surat kepada raja-raja dan mengajak mereka memeluk Islam. Islam telah tersebar lebih luas pada zamannya.

iii) Langkah berbaik-baik dengan pihak musuh sama ada dari luar mahupun di dalam negara. Beliau menjalankan dasar berbaik-baik secara berdialog dan berdebat dengan pihak musuh. Misalnya beliau pernah berdebat dengan puak Khawarij pimpinan Syawdhab yang mana akhirnya mereka menghentikan penentangan terhadap Umar apabila terpukau dengan hujah-hujah khalifah.

iv) Menarik minat orang bukan Islam untuk memeluk agama Islam melalui dasar persamaan taraf dan kedudukan di dalam negara Islam. Selain itu, Umar juga meyampaikan dakwah Islam dengan menghantar surat kepada raja-raja dan pemimpin kafir untuk memeluk Islam. Sikap dan peribadi Umar juga telah menarik orang bukan Islam untuk memeluk Islam. Pemerintahan Umar bin Abdul Aziz membawa banyak perubahan kepada Islam. Sikap beliau yang sangat berhati-hati dan mengutamakan kebajikan rakyat telah menaikkan taraf kehidupan rakyat di zamannya.

v) Bersikap adil kepada semua rakyat tanpa mengira bangsa, agama dan keturunan. Dalam menyelesaikan perkara perselisihan, Umar menekankan para hakim harus bertindak berdasarkan al Quran, as-Sunnah, ijmak dan ijtihad. Seorang hakim harus memenuhi lima syarat; memiliki pengetahuan tentang apa yang terjadi pada masa lalu; menjauhi sifat tamak; bersifat penyantun; bekerjasama dengan para cendekiawan dan bebas daripada pengaruh penguasa.

vi) Selain itu sumbangan Khalifah Umar yang lain ialah menghapuskan kebiasaan mencela nama Ali bin Abi Talib dan keturunannya dalam khutbah setiap solat jumaat. Beliau menggantikan dengan pembacaan firman Allah yang bermaksud: ” sesungguhnya Allah menyuruh (kamu) berlaku adil dan berbuat kebajikan, memberi kepada kaum kerabat dan Allah melarang daripada perbuatan keji, kemungkaran dan permusuhan. Dia memberi pengajaran kepadamu agar dapat kamu mengambil pengajaran. ” (Surah An Nahl: 90)

Ekonomi

vii) Memansuhkan cukai jizyah ke atas orang bukan Islam yang menganut ajaran Islam. Walaupun dikecualikan daripada jizyah namun mereka tetap dikenakan cukai-cukai lain termasuk kharaj, usyur dan zakat.

viii) Mengenakan cukai yang berpatutan kepada pembayar-pembayar cukai, terutama kepada golongan zimmi. Beliau juga melaksanakan peraturan mengenai timbangan dan sukatan, memperbaiki tanah pertanian, pengairan , pembangunan jalanraya serta menyediakan tempat penginapan bagi musafir

Sosial

ix) Beliau mengamalkan cara hidup yang sederhana seperti semua barang kemas dan berharga yang dimiliki oleh beliau telah diserahkan kepada baitulmal. Beliau juga memerdekakan hamba milik keluarga diraja. Kemewahan di istana telah ditinggalkan sebaliknya beliau menjalani kehidupan dengan begitu sederhana dan zuhud. Selain itu. Khalifah Umar juga mengeluarkan arahan-arahan yang lebih menekankan pembaharuan moral dan agama daripada hal ehwal pentadbiran semata-mata. Beliau banyak membandingkan sosial dan moral rakyat di zamannya dengan zaman nabi Muhammad SAW serta menghuraikan sistem pentadbiran dan kewangan yang diperlukan untuk menghidupkan semula dalam masyarakat.

x) Menggalakkan asimilasi perkahwinan antara orang Arab dengan orang bukan Arab (mawali) bagi mengembangkan tali persaudaraan dalam kalangan umat Islam. Beliau cuba mewujudkan sebuah masyarakat baru dalam negara berlandaskan akidah Islam dan tidak berdasarkan bangsa dan keturunan. Keadaan ini juga dapat mewujudkan persamaan hak dan tanggungjawab bagi setiap orang Islam sama ada berketurunan Arab atau sebaliknya terhadap kepentingan agama dan negara

k) Bersikap adil kepada semua rakyat tanpa mengira bangsa, agama dan keturunan. Dalam menyelesaikan perkara perselisihan, Umar menekankan para hakim harus bertindak berdasarkan al Quran, as-Sunnah, ijmak dan ijtihad. Seorang hakim harus memenuhi lima syarat; memiliki pengetahuan tentang apa yang terjadi pada masa lalu; menjauhi sifat tamak; bersifat penyantun; bekerjasama dengan para cendekiawan dan bebas daripada pengaruh penguasa.

l) Menghantar guru-guru agama ke seluruh negara khususnya untuk mengajar al-Quran. Beliau menekankan agar masyarakat ketika itu lebih memahami agama Islam melalui tafsiran kandungan al-Quran yang tepat terutama kaum Barbar di Afrika Utara yang baru memeluk Islam

m) Dasar kebebasan beragama dan beribadat mengikut kepercayaan masing-masing. Namun mereka tidak dibenarkan mendirikan rumah-rumah ibadat yang baru. Mereka dikehendaki menghormati agama Islam sebagai agama rasmi negara. Umar memberikan kebebasan kepada rakyat dari semua golongan untuk meyatakan pendirian, asal tidak mengganggu ketenteraman awam.

n) Mengambil langkah mengumpulkan hadis-hadis Rasulullah yang telah diriwayatkan oleh sahabat-sahabat baginda. Umar mengarahkan gabenor-gabenor wilayah dan ulama-ulama terkenal untuk mengumpulkan hadis-hadis di mana sahaja dapat ditemui. Beliau khuatir hadis-hadis akan lenyap dan muncul hadis palsu. Pada waktu itu, hadis-hadis masih tersimpan dalam hafalan para sahabat dan perawi-perawi.

o) Perubahan penting yang dicapai Umar bin Abdul Aziz ialah kecenderungan dan sikap rakyatnya. Contohnya, ketika zaman khalifah Walid, mereka berbual-bual mengenai banggunan dan seni bina, kerana itulah kecenderungan Walid. Khalifah Sulaiman pula minat kepada wanita dan majlis makan yang besar dan ia telah menjadi keasyikan pada rakyat di zamannya. Tetapi dalam pemerintahan Umar, rakyatnya sering berbual tentang solat, munajat dan ibadat. Ini menunjukkan berkesannya cara pemerintahan Umar terhadap rakyatnya.

Kesimpulan

Usaha Umar bin Abd Aziz bagi menegakkan sebuah masyarakat dan negara Islam sebagaimana yang digariskan oleh al-Quran dan sunnah Rasulullah SAW telah berakhir dengan kewafatannya pada 720M. Selepas melaksanakan amanah Allah selama dua tahun setengah, beliau telah berjaya mengubah sikap dan pendirian masyarakat Islam dan bukan Islam terhadap kewujudan daulah Islamiah sebagaimana yang pernah dilaksanakan oleh pemerintahan Rasulullah dan Khulafa’ al-Rasyidin. Masyarakat Islam pada era pemerintahan Khalifah Umar mendapat kemakmuran sehingga tiada seorang pun yang bertaraf miskin dan layak menerima zakat.

(d) Khalifah Harun al-Rasyid (786-803M)

Pengenalan

Harun Al-Rasyid lahir di Rayy pada tahun 766 dan wafat pada tanggal 809 M, di Thus, Khurasan. Harun Al-Rasyid adalah kalifah kelima daripada kekhalifahan Abbasiyah dan memerintah antara tahun 786 hingga 809 M selama 23 tahun. Ayahnya bernama Muhammad Al-Mahdi, khalifah yang ketiga dan kakaknya, Musa Al-Hadi adalah kalifah yang ketiga.Ibunya Jurasyiyah dijuluki Khayzuran berasal dari Yaman. Meskipun berasal dari Bani Abbasiyah, Harun Al-Rasyid lebih dikenali dengan keluarga Barmaki dari Persia (Iran).
Pada masa mudanya, Harun banyak belajar dari Yahya ibn Khalid Al-Barmak. Era pemerintahan Harun, dikenal sebagai masa keemasan Islam (The Golden Age of Islam), di mana saat itu Baghdad menjadi salah satu pusat ilmu pengetahuan dunia. Pada masa pemerintahannya beliau berjaya mewujudkan keamanan, kedamaian serta kesejahteraan rakyat.

Sumbangan Khalifah Harun al-Rasyid

Dalam menjalankan pemerintahan, Khalifah Harun ar-Rasyid sendiri begitu cekap dalam menguruskan pentadbiran negara. Beliau juga mempunyai pengalaman yang cukup luas dalam mentadbir Kota Baghdad selama 23 tahun. Beliau telah dapat membanteras segala kekacauan dan pemberontakan di dalam negaranya dengan pelbagai rintangan dan dugaan. Akhirnya, beliau telah berjaya dalam peperaangan tersebut kerana usaha yang dilakukan berhasil antara usaha beliau ialah dengan menyusun semula pasukan tenteranya agar menjadi sebuah pasukan tentera yang berdisiplin dan teratur. Beliau begitu mengambil berat terhadap kredibiliti tentera-tenteranya dan juga memberi perlindungan serta keselamatan untuk kesejahteraan rakyatnya.

Kemajuan intelektual yang dicapai oleh Khalifah Harun al-Rasyid juga adalah salah satu sumbangan yang besar diberikan oleh baginda. Terdapat buku-buku yang berupa terjemahan ilmu dari luar ataupun disusun oleh intelektual Islam tergolong dalam kemajuan intelektual. Beliau dianggap sebagai penaung bagi semua kegiatan ilmu pengetahuan kerana beliau sering kali menganjurkan majlis forum, syarahan dan perbahasan, yang mana akan dihadiri oleh orang ramai dan golongan intelektual di masjid. Pada majlis seperti inilah, beliau dapat mengenali lebih ramai ilmuan yang datang untuk menuntut ilmu daripadanya. Sebagai seorang khalifah, beliau seharusnya mampu melaksanakan kewajipan dalam menyebarkan ilmu pengetahuan kepada semua masyarakat dalam negaranya.

Pertumbuhan ekonomi yang pesat juga telah banyak dibuat oleh Khalifah Harun al-Rasyid. Malah, beliau sendiri telah menjadi simbol kemegahan Islam di Timur dan Barat. Terdapat banyak kota seperti Baghdad, Basrah, Masyul, Damsyik dan Aleppo muncul sebagai kota yang terkenal. Banyak perubahan yang dilakukan oleh beliau dalam membangunkan ekonomi dengan melakukan aktiviti perdagangan, perniagaan dan membawa pedagang-pedagang asing untuk berniaga di Kota Baghdad. Disebabkan usaha inilah, ramai pedagang-pedagang asing yang datang membawa barangan mereka untuk diniagakan di Kota Baghdad. Bahkan, bukan sahaja pedagang-pedagang asing yang datang berniaga, penduduk di Kota Bahgdad sendiri melakukan aktiviti perniagaan sesama mereka.

Beliau juga mengadakan hubungan yang baik dengan kuasa-kuasa asing, antaranya kerajaan Byzantium, Peranchis dan keluarga al-Barmaki. Perhubungan ini bertujuan untuk pendamaian antara kedua-dua belah pihak melalui pembayaran ufti antara Kota Bahgdad dengan kerajaan Byzantium. Hubungan yang baik dengan Kristian- Peranchis adalah kerana mereka sama-sama mempunyai musuh yang sama iaitu kerajaan Bani Umayyah. Kedua-dua buah kerajaan ini sentiasa bertukar duta dan kemudiannya diikuti oleh pemimpin mereka iaitu Khalifah Harun al-Rasyid sendiri dan Charlemange. Malah, kerajaan Perancis begitu menghormati dan meniru dasar pentadbiran kerajaan Abbasiyah bertujuan untuk kebaikan negara mereka sendiri. Manakala keluarga al- Barmaki pula sangat terpengaruh dalam pentadbiran mereka. Mereka memegang banyak jawatan yang penting seperti wazir hinggalah kepada gabenor daerah. Disebabkan itu, hubungan antara kerajaan Abbasiyah tidak begitu baik dengan keluarga al-Barmaki.

Satu lagi sumbangan Khalifah al-Rasyid yang sangat besar kepada kerajaan Abbasiyah ialah dengan penubuhan Baitul Hikmah. Sikap prihatin beliau dalam bidang ilmu pengetahuan mendorong beliau untuk menubuhkan institusi itu sebagai satu tempat penyebaran ilmu pengetahuan. Semua kegiatan keilmuan ini merupakan satu usaha yang cemerlang dilakukan oleh beliau ketika mentadbir kerajaan Abbasiyah. Baitul Hikmah ini juga menggabungkan pelbagai fungsi antaranya ialah sebagai tempat penyimpanan buku-buku, pengumpulan buku, perpustakaan, pusat akademik dan balai penterjemahan. Ia juga merupakan lambang pendidikan yang terpenting dan telah dapat menandingi kemasyhuran Perpustakaan Iskandariah. Kerana tanggungjawab beliau sebagai seorang khalifah, beliau begitu gigih dalam memperkembangkan ilmu pengetahuan.

Kesimpulan

Sebagai kesimpulannya, Khalifah Harun al-Rasyid merupakan seoranhg khalifah yang begitu gigih berusaha untuk keamanan dan kemakmuran Kota Baghdad. Beliau telah berjaya mencipta kejayaan demi kejayaan dan yang paling disebut-sebut ialah sebagai Zaman Keemasan Islam. Jasa dan sumbangan beliau yang tidak terbilang ini, terutama dalam bidang ilmu pengetahuan serta perubahan-perubahan yang telah dilakukan menggambarkan bahawa beliau seorang khalifah yang amat prihatin dengan keamanan negara yang tiada tolok bandingnya. Beliau juga disifatkan sebagai seorang pemerintah yang paling berwibawa dalam pelbagai aspek terutamanya dalam aspek pentadbiran. Peranan beliau yang paling besar ialah sebagai penaung kepada semua kegiatan ilmu pengetahuan. Baitul Hikmah merupakan hasil usahanya yang paling bermakna kerana ianya merupakan kombinasi perpustakaan, pusat akademik dan balai penterjemahan.

Soalan-Soalan STPM

1. Analisiskan pembaharuan dari aspek politik yang dilaksanakan oleh Umar Abdul Aziz setelah dilantik sebagai khalifah kerajaan Bani Umayyah. (STPM 2014)

2. Bincangkan pelaksanaan syura dalam pemilihan Khalifah al-Rasyidin (STPM 2014 U)

3. Bincangkan pembaharuan politik dan ekonomi yang dilaksanakan oleh Khalifah Umar al-Khattab r.a semasa pemerintahannya. (STPM 2015)

4. Bincangkan sumbangan Khalifah Abu Bakar dalam membenteras golongan ar-Riddah. (STPM 2015 U)

Wednesday, 22 February 2017

1.5 Institusi Khalifah

Tajuk : 1.5 Institusi khalifah

No comments:

Post a Comment